ATILGANLIK EĞİTİMİ
Çocuk ve Ergenlerde Sosyal Beceri Kazanma
Güvenli Davranış Geliştirme
Sosyal beceriler, bireylerin ilişkilerini yönetirken ortaya koydukları yetenek ve davranışların bütünüdür. Sosyal beceriler bir grup beceriden oluşmaktadır. Bu beceriler;
Sosyal yeterlik, bireylerin toplum tarafından verilen görevleri yerine getirebilmeleri için sergiledikleri davranışlar olarak tanımlanabilir. Bu anlamda sosyal yeterlilik, kişinin görevini yeterli bir şekilde yaptığını gösteren yargılamaya dayalı değerlendirmedir. Bu iki kavramın bazen birbiri yerine kullanıldığı, daha doğrusu aralarında ayırım gözetilmediği görülmektedir. Buna karşın, bu iki kavramın çok boyutlu, birbirleriyle ilişkili ve aynı zamanda bağımsız yapılar olduğu da belirtilmektedir.
Sosyal yeterlik iki ayrı boyut olarak açıklanmaktadır.
Bunlar, uyumsal davranış ve sosyal becerilerdir.
Sosyal yeterliliğe üçüncü bir alt boyut olan “akran kabulü” de eklenmiştir. Akran kabulü, hem sosyal yeterliğin bir parçası hem de yeterli sosyal davranışların bir sonucudur.
Çocuklarda Sosyal Yeterlilik
Sosyal yeterlik bireylere sosyal etkileşimlerinde başarılı olmalarını sağlayan davranışların, yargıların ve algıların sınırsız donanımını sağlar.
Çocuklarda gözlenen bazı davranışları onların sosyal yeterliliğe sahip olduklarını ifade eder. Bunlar;
Sosyal Beceri Yetersizliği
Çocukların sosyal beceri gelişimlerini;yaş, cinsiyet ve yetersizliklerin olup olmamasıgibi etkenler olumlu ya da olumsuz olarak etkileyebilmektedir.
Yetersizliği olan bireylerin sosyal becerileri kazanamama ya da var olan becerilerini yeterince sergileyememelerinin nedenlerinden biri, devam ettiği eğitim kurumunun özellikleridir. Yetersizliği olan çocuklar ya yetersizliği olmayan akranlarından ayrı özel eğitim okullarına ya da kaynaştırma ortamlarına yerleştirilmektedirler. Kaynaştırmanın temel amaçlarından birisi, yetersizliği olan çocukların sosyal gelişimlerini arttırmaktır.
Sosyal becerilerde yetersiz olan çocuklar, yaşamları boyunca;
Bu problemlerin ortadan kaldırılması için çocukların sosyal beceri düzeylerinin artırılıp, toplumla bütünleştirilmelerinin sağlanması gerekmektedir.
Gerekli olan sosyal becerilerin geliştirilmesini sağlayan davranışların çocuğa öğretilmesi gerekmektedir.
Güvenli Davranış Kazandırma
Bireylerin istek ve arzularını dile getirirken, kendilerini ifade etmenin güvenli yolları vardır. Bu yollara “Güvenli Davranış Becerileri” adını verdiğimiz bu davranışlar, hem yetişkinler tarafından öğrenilebilir, hem de çocuklara erken yaştan itibaren öğretilebilir davranışlardır. Bu davranışların kazanımı ile bireyler “başkalarının haklarını küçük görmeden ve zedelemeden kendi haklarını koruma, düşünce, duygu ve inanışlarını doğrudan, dürüst ve uygun yollarla ifade etme” yeteneği kazanabilirler.
Okul Öncesi Dönemde Güvenli Davranış Kazanımı
Okul öncesi dönemde çocuklar kendilerini yeterince ifade edemeyen bir dönemde olsalar bile bu dönemde, aile bireylerinin dışında artık yaşıtlarıyla birlikte olmaları, arkadaş edinmeleri, sosyalleşmeleri açısından güvenli davranış becerileri kazandırmak için uygun bir zaman olarak nitelendirilebilir. Bu dönemde çocuklara çeşitli görevler verilmesi, onlara bu becerileri kazandırmak açısından önemlidir. Okul öncesi dönemdeki çocuklara;
Okul Döneminde Güvenli Davranış Kazanımı
Okul dönemiarkadaşlık ilişkilerinin ve sosyalleşmelerin çocuklar arasında geliştiği bir dönemdir. Bu dönemde, arkadaşları arasında oyun oynarken, etkinliklere katılırken çocuklarını gözlemleyen ebeveynler onların sosyal davranışları hakkında fikirler edinirler. Kimi çocuklar, kendilerini ifade etme, oyunlara katılma konusunda çekingen davranırken, kimileri de atılgan davranışlar sergileyebilirler. Bu dönem güvenli davranış becerilerinin en iyi öğrenebileceği dönemdir. Bu dönemde:
Örneğin, “o kitabı bana ver yoksa sana gösteririm” (saldırgan), “Kitabımı alabilirsin ona ihtiyacım yok”(Pasif), “Bu kitabı şu anda okuyorum. Bitirdiğim zaman onu alabilirsin” (Güvenli) gibi.
Örneğin, yakın arkadaşı rolüne geçerek ondan en sevdiği kalemi hediye etmesiistenir. Vereceği cevaba göre ona doğrusu gösterilmelidir.
Ergenlik Döneminde Güvenli Davranış Kazanımı
Ergenlik dönemi, değişim ve gelişimin en fazla olduğu dönemdir. Bu dönemde ergenler, kendilerini ifade edebilmek adına çeşitli yollara başvurur, arkadaşlarıyla ailelerinden daha fazla zaman geçirir, aynı zamanda ailelerine de ihtiyaç duyarlar. Bu dönemde;